Argentyna jest trzecim największym światowym eksporterem  soi, jak również trzecim na świecie producentem roślin zmodyfikowanych genetycznie (GMO), pozostając w tyle jedynie za USA i Brazylią. Eksplozja upraw soi GMO pociągnęła za sobą dramatyczny wzrost użycia pestycydów, w  szczególności rozpylanych z powietrza: środka chwastobójczego firmy Monsanto, o nazwie Roundup, oraz  endosulfanu – wysoko toksycznego pestycydu, zabronionego w 80 krajach, ponieważ stanowi zagrożenie dla ludzkiego zdrowia i środowiska.

Podczas gdy Monsanto twierdzi, ze środki te nie stanowią zagrożenia dla ludzi, badania naukowe z 2008 roku dowiodły, że aktywny składnik Roundupu – glifosat jest zabójczy dla ludzkich komórek, szczególnie dzieci w okresie płodowym, a także komórek łożyska i pępowiny. Natomiast endosulfan został w maju 2011 dodany do sporządzonej przez ONZ listy, powodujących skażenie substancji toksycznych, które powinny  zostać zakazane na całym świecie.

Trzynaście lat temu Sofia Gatica urodziła córkę. Po 3 dniach przestały działać nerki dziecka. Sofia  –  będąca zwykłą robotnicą, matka trójki dzieci, postanowiła dowiedzieć się, co spowodowało śmierć dziecka. Zaczęła rozmawiać ze swoimi sąsiadami w sześciotysięcznej, otoczonej uprawami soi, robotniczej miejscowości w rejonie Ituzaingó w środkowej Argentynie,  i odkryła, że problemy zdrowotne o niewyjaśnionych przyczynach występują wśród miejscowej społeczności na alarmującą skalę.

Gatica zaprosiła sąsiadów do domu w celu przedyskutowania problemów. Spotkanie to zaowocowało powstaniem organizacji Mothers of Ituzaingó (Matki z Ituzaingó), której celem było doprowadzenie do zakazu  stosowania zatruwających mieszkańców chemikaliów rolniczych.

Grupa szesnastu matek chodziła od drzwi do drzwi, prowadząc pierwsze w tym rejonie badania epidemiologiczne. Badania te wykazały, że spryskiwanie pestycydami miało bardzo poważny negatywny wpływ na zdrowie populacji.  Zachorowalność na raka okazała się 41-krotnie wyższa od średniej w skali całego kraju.  Na niezwykle szeroką skalę występowały również problemy neurologiczne, choroby układu oddechowego, poczęcia dzieci z wadami wrodzonymi i śmiertelność niemowląt.

Badania potwierdziły najgorsze obawy.  Mothers of Ituzaingó wraz z innymi organizacjami ekologicznymi rozpoczęły kampanię „Stop Spraying!” („Stop Opryskiwaniu!”), polegającą na organizowaniu konferencji prasowych, demonstracji i  publikowaniu materiałów na temat niebezpieczeństw związanych z użyciem pestycydów.  Gatica spotykała się również z przedstawicielami instytutów badawczych, prosząc o przeprowadzenie badań naukowych, które mogłyby potwierdzić wyniki jej obserwacji w Ituzaingó.

Pomimo niezwykle skromnych środków i zmasowanej kampanii znieważania,  nękania i gróźb (Gatice w którymś momencie grożono śmiercią, celując w nią z rewolweru), w tym ze strony policji i miejscowych biznesmenów, działania Mothers of Ituzaingó zakończyły się spektakularnym sukcesem.  W 2008 roku prezydent Argentyny polecił Ministerstwu Zdrowia przebadanie skutków użycia pestycydów w  Ituzaingó, a badania przeprowadzone przez Wydział Medyczny Uniwersytetu w Buenaos Aires potwierdziły wyniki badań przeprowadzonych przez Mothers of Ituzaingó metodą „od drzwi do drzwi”.  Następnie Gatice udało się nakłonić władze miejskie w Ituzaingó do wprowadzenia zakazu opryskiwania w odległości mniejszej od 2.500 metrów od zabudowań. W roku 2010 Sąd Najwyższy wydał bezprecedensowy wyrok, zakazując opryskiwania w pobliżu terenów zabudowanych, a także odwracając ciężar przeprowadzania dowodu –  teraz   nie mieszkańcy będą musieli udowadniać, ze opryskiwanie jest szkodliwe,  lecz  to rząd  i producenci soi muszą przedstawić dowody, że chemikalia są bezpieczne.

Gatica i kampania Stop Spraying walczą obecnie o wprowadzenie zakazu opryskiwania z powietrza w całej Argentynie oraz stworzenie stref buforowych, tak by nie można było używać chemikaliów rolniczych w pobliżu terenów zamieszkałych oraz dróg wodnych. Domagają się również całkowitego zakazu stosowania glifosatu.  Zakaz używania endosulfanu wejdzie w życie w lipcu 2013 roku.

W kwietniu 2012 roku Sofia Gatica uhonorowana została Ekologiczną Nagrodą Goldmana (Goldman Environmental Award), najbardziej prestiżową międzynarodową nagrodą przyznawaną lokalnym aktywistom ekologicznym.

Jan Skoczylas

na podstawie:  www.goldmanprize.org, civileats.com

Więcej informacji  na temat problemów związanych z GMO:  gmo.net.pl